Хүндүлүг Тыва чонувус!
Бо Январь (Инек) айында, 2019 - Хаван чылы-биле силерге шуптуңарга, кадык-чаагай арыг аас-кежиктиг ИЗИГ БАЙЫР чедирип ор бис!
Аал-ораныңарга, ШАГАА доюнга чедир, ада-өгбелеривистен дамчып келген Буян-Кежик, ажы-төлүңерже дамчып-доктаар кылдыр, шак ол ышкаш, мугулай хоозун чоруктар кызырлып, угаан хирлери арыгланыр кылдыр:
1) Оран-Саваңар кежик-чолдуг болзун дээш,
2) Акша-төгерииңер арбыдап чорзун дээш,
3) Эртем-Билииңер немежип чорзун дээш,
4) Ажыл-Агыйыңар чедингир болзун дээш,
5) Корум-Чурумуңар экижип чорзун дээш,
6) Агаар-Бойдузуңар арыгланып чорзун дээш,
7) Хөлге-Чычааныңар чадаглатпазын дээш,
8) Кадыкшылыңар быжыгып чорзун дээш,
9) Адаан-Мөөрейлерге тиилеп чоруңар дээш,
10) Мал-Маганыңар арбыдап чорзун дээш,
11) Уран-Чүүлге чогаалдарыңар сайзыразын дээш,
12) Камналга-Септелгеңер шынарлыг болзун дээш,
эрте-бурун сарыг шажынның Тыва үжүглелин, Тыва чоннуң Хүн-Судурун (https://vk.com/doc210045634_483656818), Чылдың олуттарын бараалгадып тур бис. Ушта парладып алгаш (ламинирование-биле быжыглап алгаш), хоолап алгаш, доктаадып (дөр бажынга азып ап) болур силер.
Тыва ёзу аайы-биле, Тыва группаларны чурумчудуп чаңгыс-аайлаар сорулга-биле, Тос-Ажык үннерниң (Тос-Карактың) кыска тайылбыры мындыг болур;
1) Ортузунда өкпең өңде "Аа" (аал) деп үн, Тыва-Судурнуң сайзырап чоруур шаа-биле Улуг-Хем биле Чаа-Хөл кожууннарын демдеглеп (илередип) турар.
2) Соңгу-Чөөн чүгүнде "И"(иви), Каа-Хем биле Тожу кожууннары-дыр.
3) Мурнуу-Барыын "Ү" (көстүк), Мөңгүн-Тайга биле Өвүр коууннары-дыр.
4) Мурнуу чүгүнде "Ө" (өшкү), Тес-Хем биле Чеди-Хөл-дүр.
5) Барыын чүгүнде "Э" (теве), Бай-Тайга биле Барыын-Хемчик-тир.
6) Соңгу-Барыын чүгүнде "Ы" (сарлык), Сүт-Хөл биле Чөөн-Хемчик-тир.
7) Мурну-Чөөн чүгүнде "У" (буга), Эрзин биле Кунгуртуг-дур.
8) Чөөн чүгүнде "А" (аскыр), Таңды биле Кызыл кожууннары-дыр.
9) Соңгу чүгүнде "О" (кошкар), Пий-Хем биле Кызыл хоорай-дыр.
Бо тос ажык үннер алды янзы Тос-Карактарны тургузуп чоруур.
Чижелээрге тос дугаар О-нуң беш хевири (беш угаан-медерелдер) мындыг хевирлиг болур: 0)О, 1)Оъ, 2)Оо, 3)Оъй, 4)Ё, 5)Ой - деп адатынар.
Ажылдап чоруур группалар админнери, чурагай аайы-биле үжүглелче кирип, деңнел (аал, арбан, суму, кожуун) аайынче сүлде чуруун тодарадып алырын сүмелеп тур бис!
Ниитизи-биле Тыва ажык үннерниң саны 54 болур дээрзин, эртем-шинчилел ажылының үезинде, бодум эсерип көрдүм.
Төвүт үжүглелден үлегерлеп алган Тыва үжүктерни адап, бижип, чуруп өөренир болгаш Хүн-Судурун бодувус чалбарып ап чоруур болзувусса, кандыг-даа хам-ламалар чокка, угаан-сарыылывыс сайзыраар дээрзин 2000 чылдан тура-ла Тыва-Судурларны тургузуп эгелээш-ле эскерген мен. Оон аңгыда, Тыва чонум силерниң салым-чаяаныңар бедиир, байлакшылыңар улгадып чоруур болгаш озал-ондактан камгалалыңар күштүг болур дээрзин бадыткап болур мен. Ынчалза-даа, кижиниң бодундан үнген эки чылдагаан чокка келир үеде эки түңнелдер келбес болгай.
Сарыг-Шажын өөредиин (Geshe.ru) хүнүң-не шын дыңнап, шын бодап, шын боттандырып чорбас болза, кандыг-даа кижиниң сагыш-сеткили кажанда-даа экижип-сайзыравас, харын-даа дорайтаар, дээрзин бодап, утпайн чоруңар.
ШАГАА айында ОТТУУШКУН аттыг чүдүлге төвүнче (Тыва-Судурлар хүрээзинче) ӨРГҮЛДЕР (оран-сава, акша-төгерик, арга-сүме, тудуг материалы, машина-техника, мал-маган, ыяш-хөмүр, тыва аъш-чем, идик-хеп, өг-өргээ) сөңнеп, өг-бүлеңер (төргү-төрел, арат-чонуңар) ат сывын дамчыдып киирер дээр болзуңарза, Үш-Эртинелерниң айыс авыралын дамчыдып, силерге өөрүүр бис! 900:89232677566........
АЧЫ-БУЯНЫҢАР арбыдап, арыг ААС-КЕЖИК силерге доктаазын!
Орууңар ак чорзун, чорууңар чогунгур болзун!
Байырлыг менди чаагай!
Судурларны Тыва дылывыска сайзырадып чоруур ОТТУУШКУН хүрээзиниң автор-чогаалчызы - Ооржак Шолбан Эмей-оолович - https://vk.com/id210045634
((Бир ажыктыг сүме: Тыва үжүктерни контактыга парлаарда, казак алфавитти экранның оң талакы адаанда азыынче немей киирип алыңар. Оон 4-те Ң, 8-те Ү, казыыр-да Ө барын эскерип каар силер!))
